I .Mở bài



Nguyễn Trung Thành
tên thật là Nguyễn Văn Báu. Ông vốn là nhà văn trưởng thành trong
kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ . Ông là ngòi bút gắn bó với mảnh đất
Tây Nguyên, có nhiều thành tựu nhất khi viết về Tây Nguyên. Truyện ngắn
Rừng xà nu
là tác phẩm đặc sắc của ông trong kháng chiến chống Mỹ . Tác phẩm mang
đậm chất sử thi, viết về những vấn đề trọng đại của dân tộc; nhân vật
trung tâm mang những phẩm chất chung tiêu biểu cho cộng đồng; giọng điệu
ngợi ca, trang trọng, hào hùng.



II . Thân bài



Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, hiệp định Giơ-ne-vơ được kí kết, đất nước
chia làm hai miền. Kẻ thù phá hoại hiệp định, khủng bố, thảm sát, lê
máy chém đi khắp miền Nam. Cách mạng rơi vào thời kì đen tối. Đầu năm
1965, Mĩ đổ quân ồ ạt vào miền Nam và tiến hành đánh phá ác liệt ra miền
Bắc. Rừng xà nu được viết vào đúng thời điểm mà cả nước ta trong không
khí sục sôi đánh Mĩ. Tác phẩm được hoàn thành ở khu căn cứ của chiến
trường miền Trung Trung bộ.Thông qua câu chuyện về những con người anh
hùng ở một buôn làng hẻo lánh, bên những cánh rừng xà nu
bạt ngàn, xanh bất tận, tác giả đã đặt ra một vấn đề có ý nghĩa lớn lao
của dân tộc và thời đại: Để cho sự sống của đất nước và nhân dân mãi
mãi trường tồn, không có cách nào khác hơn là phải cùng nhau đứng lên,
cầm vũ khí đứng chống lại kẻ thù tàn ác.



Trước hết nên hiểu thế nào là khuynh hướng sử thi trong văn học . Đó là
một khuynh hướng trong sáng tác nghệ thuật thiên về việc phản ánh những
sự kiện có ý nghĩa lịch sử và có tính cách toàn dân. Nhân vật trung tâm
trong những tác phẩm viết theo khuynh hướng sử thi thường là những con
người đại diện cho giai cấp, cho dân tộc với những phẩm chất cao cả, kết
tinh những gì cao đẹp nhất của cộng đòng. Và khi khẳng định, ngợi ca
những anh hùng, những kì tích sáng chói ..., người nghệ sĩ không nhân
danh cá nhân mà nhân danh dân tộc, nhân danh cộng đồng. Khuynh hướng sử
thi thường gắn liền với khuynh hướng lãng mạn .



Trong tác phẩm “Rừng xà nu”,
khuynh hướng sử thi được thể hiện khá rõ ở việc lựa chọn đề tài, việc
xây dựng nhân vật, việc sử dụng hình ảnh lẫn giọng điệu của tác phẩm ...
Đề tài của truyện “Rừng xà nu” nói đến vấn đề sinh tử hết sức hệ trọng
không chỉ của cả cộng đồng dân làng Xô Man mà của cả dân tộc Việt Nam.
Truyện viết về một thời điểm lịch sử trọng đại của cách mạng Miền Nam
những năm đen tối sau Hiệp định Giơ-ne-vơ cho đến lúc Đồng khởi, nhưng
đây là thời điểm tức nước vỡ bờ, nhân dân Miền Nam chuẩn bị vũ trang
chiến đấu . Chủ đề của tác phẩm mang đậm tính sử thi : trước sự tàn ác
của kẻ thù, nhân dân Miền Nam chỉ có một con đường duy nhất là cầm vũ
khí vùng lên chiến đấu giải phóng quê hương.



Những nhân vật trong tác phẩm, tiêu biểu như Tnú, cụ Mết, thực chất là
những kết tinh cao độ những phẩm chất tiêu biểu của cả cộng đồng (gắn bó
với dân làng, trung thành với cách mạng, căm thù giặc sâu sắc, kiên
cường bất khuất, dũng cảm chiến đấu hi sinh ...) . Lí tưởng sống của
những nhân vật này luôn gắn liền với vận mệnh của cả cộng đồng. Hơn nữa,
các nhân vật ở đây cũng được xây dựng thể hiện sự tiếp nối giữa các thế
hệ cách mạng làng Xô Man. Cụ Mết đại diện cho thế hệ cách mạng từ thời
kháng chiến chống thực dân Pháp, cụ truyền lại cho con cháu truyền thống
oanh liệt đó của dân làng; Tnú tiêu biểu cho ý chí và sức mạnh của cả
cộng đồng; Dít, Heng là thế hệ non trẻ tiếp nối cha anh ... Vì thế, tất
cả số phận của mọi nhân vật đều thống nhất với nhau, thống nhất với số
phận của cả cộng đồng. Điều đó cũng thể hiện rõ nét tính sử thi của tác
phẩm .



Rừng xà nu
là tác phẩm in đậm tính sử thi . Đây là câu chuyện của một ng¬ười,
một làng. Nh¬ưng đặt vào hoàn cảnh Rừng xà nu được viết ra, thì đó cũng
là câu chuyện của một thời đại, một đất nước, một cuộc cách mạng..Như
vậy, đây là chân lí mang tầm lịch sử. Vì lẽ đó, nhà văn đã để cho nó
được nói lên bằng giọng nói thiêng liêng, như để mãi mãi khắc sâu vào kí
ức. Chất sử thi toát lên qua đề tài, chủ đề, cốt truyện, nhân vật, hình
ảnh thiên nhiên, các chi tiết nghệ thuật, giọng điệu, ngôn ngữ của tác
phẩm.



Trong tác phẩm , hình tượng cây xà nu - rừng xà nu là một sáng tạo nghệ
thuật độc đáo của nhà văn, được xây dựng với cảm hứng sử thi hoành
tráng, bút pháp lãng mạn, kết tinh giá trị tư tưởng và nghệ thuật của
tác phẩm .



Mở đầu tác phẩm, nhà văn tập trung giới thiệu về rừng xà nu,
một rừng xà nu cụ thể được xác định rõ: "nằm trong tầm đại bác của đồn
giặc", nằm trong sự hủy diệt bạo tàn: "Hầu hết đạn đại bác đều rơi vào
đồi xà nu cạnh con nước lớn".Truyện mở ra một cuộc đụng độ lịch sử quyết
liệt giữa làng Xô Man với bọn Mĩ- Diệm. Rừng xà nu cũng nằm trong cuộc
đụng độ ấy. Xà nu hiện ra với tư thế của sự sống đang đối diện với cái
chết, sự sinh tồn đối diện với sự hủy diệt. Cách mở của câu chuyện thật
gọn gàng, cô đúc mà vẫn đầy uy nghi tầm vóc.Với kĩ thuật quay toàn cảnh,
Nguyễn Trung Thành đã phát hiện ra: "cả rừng xà nu hàng vạn cây không
cây nào là không bị thương". Tác giả đã chứng kiến nỗi đau của xà nu:
"có những cây bị chặt đứt ngang nửa thân mình đổ ào ào như một trận
bão". Rồi "có những cây con vừa lớn ngang tầm ngực người bị đạn đại bác
chặt đứt làm đôi. Ở những cây đó, nhựa còn trong, chất dầu còn loóng,
vết thương không lành được cứ loét mãi ra, năm mười hôm sau thì cây
chết". Thương tích mà rừng xà nu phải gánh chịu do đại bác của kẻ thù
gợi nghĩ đến những mất mát đau thương mà đồng bào Xôman đã phải trải qua
trong thời kì cách mạng miền Nam bị khủng bố khốc liệt. Trong bom đạn
chiến tranh, thương tích đầy mình cây xà nu vẫn hiên ngang vươn lên mạnh
mẽ như người dân Tây Nguyên kiên cường bất khuất, không khuất phục
trước kẻ thù. Cây xà nu rắn rỏi, ham ánh nắng mặt trời tựa như người Xô
man chân thật, mộc mạc, phóng khoáng yêu cuộc sống tự do. Rừng xà nu
bạt ngàn, rừng xà nu trùng trùng lớp lớp các thế hệ nối tiếp cũng chính
là thể hiện sự gắn bó, sức mạnh đoàn kết và sự nối tiếp bất tận của các
thế hệ, gợi liên tưởng đến sức sống vô tận, bền bỉ, bất diệt của con
người Xô man Rừng xà nu tạo thành một bức tường vững chắc hiên ngang
truớc bom đạn cũng là biểu trưng cho sức mạnh đoàn kết của người dân
Tây Nguyên khiến kẻ thù phải kiếp sợ.



Truyện còn xây dựng thành công một tập thể những người dân anh hùng của núi rừng Tây Nguyên.



Cụ Mết là cội nguồn, là lịch sử, “là Tây Nguyên của thời Đất n¬ước đứng
lên còn trư¬ờng tồn cho đến hôm nay”. Cụ như¬ một nhân vật huyền thoại
từ hình dáng cho đến tính cách: quắc thư¬ớc như¬ xư¬a, râu dài tới ngực
và vẫn đen bóng, mắt sáng xếch ng¬ược, ở trần, ngực căng như¬ một cây xà
nu lớn. Một con ng¬ười trầm tĩnh, sáng suốt, bền bỉ và vững chãi.Ngôn
ngữ: cách nói của cụ cũng khác lạ (không bao giờ khen tốt, lúc vừa ý
nhất cũng chỉ nói được). Tấm lòng của cụ với buôn làng, với Tnú, với
cách mạng là tấm lòng thuỷ chung, cưu mang đùm bọc, tình nghĩa. Cụ Mết
là khuôn mẫu của người già Tây Nguyên, yêu buôn làng, yêu n¬ước, yêu
cách mạng, tuổi cao chí càng cao. Hình ảnh cụ còn sống mãi với câu nói
bất hủ: “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo”.



Tnú là thế hệ nối tiếp của cụ Mết . Cuộc đời Tnú đã phải trải qua bao
thử thách khốc liệt từ thuở ấu thơ. Anh đã được hoàn cảnh hun đúc thành
một con người có nhiều phẩm chất đáng quý.Tnú có chữ, có văn hoá, lại
sớm được giác ngộ cách mạng, một con người gan góc, trung thực.Dũng cảm,
kiên cường, trung thành với cách mạng.Ngoài tình thương vợ con, Tnú còn
là người nặng tình với buôn làng.Tnú cũng chịu bao đau thương dưới bàn
tay tội ác của kẻ thù.Cuộc đời Tnú là một minh chứng hùng hồn rằng:
“phải dùng bạo lực cách mạng để chống lại bạo lực phản cách mạng”.



Dít là cô gái có vẻ đẹp trẻ trung, trong sáng. Gan góc, dũng cảm.Một
cán bộ Đảng trẻ, có năng lực, nghiêm túc, tình cảm trong sáng, cao đẹp.
Từ nhỏ cô đã gan dạ một mình mang côm tiếp tế cho thanh niên du kích
trong sự lùng bắt ráo tiết của giặc .Cô cũng có cái nhìn bình thản khi
bị trói vào gốc cây và những viên đạn bay sượt qua người .



Phác hoạ thành công một tập thể nhân vật anh hùng, Nguyễn Trung Thành
đã làm nên thành công của Rừng xà nu. Họ là hiện thân của những phẩm
chất anh hùng, đẹp đẽ của các thế hệ nhân dân, t¬ượng trư¬ng cho các thế
hệ tiếp nối nhau của dân làng Xô Man.Thông qua hệ thống nhân vật đó,
tác giả đã thể hiện sinh động và nghệ thuật quy luật: có áp bức có đấu
tranh, một chân lí của cách mạng miền Nam: “chúng nó đã cầm súng, mình
phải cầm giáo”.Đó là vấn đề mang tính trọngđại của dân tộc , góp phần
thể hiện tính sử thi sâu sắc của tác phẩm .



III . Kết bài



Rừng xà nu
mang vẻ đẹp của một khúc sử thi trong văn xuôi hiện đại. Đó là câu
chuyện bi tráng về cuộc đời của một người anh hùng đại diện cho cộng
đồng được già làng kể lại cho dân làng nghe trong một đêm rừng Tây
Nguyên ,bên bếp lửa chung của làng với giọng kể trang nghiêm và hùng
tráng. Lời văn trau chuốt, giàu hình ảnh tái hiện vẻ đẹp tráng lệ hào
hùng rất riêng của cảnh vật và con người,truyền thống văn hoá Tây
Nguyên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ đau thương mà anh dũng.